काठमाडौंमा जनघनत्व र जनसंख्या सबैभन्दा बढी

काठमाडौं – राष्ट्रिय तथ्यांक कार्यालयले सार्वजनिक गरेको राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को प्रतिवेदनअनुसार संघीय राजधानी काठमाडौं सबैभन्दा धेरै जनसंख्या र जनघनत्व भएको जिल्ला हो । देशका अरू जिल्लाको तुलनामा काठमाडौंमा सबैभन्दा धेरै २० लाख ४१ हजार ५ सय ८७ जनसंख्या रहेको छ । सबैभन्दा कम जनसंख्या भएको जिल्ला भने मनाङ हो । मनाङको जनसंख्या ५ हजार ६ सय ५८ जना छ ।

राष्ट्रिय जनगणना २०७८ अनुसार नेपालको जनघनत्व प्रतिवर्ग किलोमिटर १ सय ९८ जना छ । १० वर्षअघि अर्थात् २०६८ सालको जनगणनामा जनघनत्व प्रतिवर्ग किलोमिटर १ सय ८० जना थियो । अहिले तराई क्षेत्रमा प्रतिवर्ग किलोमिटर ४ सय ६० र हिमाली क्षेत्रमा प्रतिवर्ग किलोमिटर ३४ जना जनघनत्व रहेको छ ।

जिल्लागत रूपमा भने सबैभन्दा धेरै जनघनत्व काठमाडौंमा रहेको छ । काठमाडौंमा प्रतिवर्ग किलोमिटर ५ हजार १ सय ६९ जना रहेका छन् । सबैभन्दा कम जनघनत्व मनाङमा छ । मनाङमा प्रतिवर्ग किलोमिटर तीन जना मात्रै जनघनत्व रहेको छ । काठमाडौंको जनसंख्या हेर्दा १० लाख ३५ हजार ७ सय २६ जना पुरुष र १० लाख ५ हजार ८ सय ६१ जना महिला रहेका छन् । काठमाडौंमा प्रतिघरधुरी औसत जनसंख्या ३ दशमलव ७५ जना छ । यहाँको जनसंख्यामा सबैभन्दा धेरै २० देखि २४ वर्ष उमेर समूहका व्यक्तिको संख्या २ लाख २६ हजार ६ सय ६० जना छ ।

जुन काठमाडौं जिल्लाको कुल जनसंख्याको ११ दशमलव १० प्रतिशत बराबर हो । त्यस्तै, २५ वर्षदेखि २९ वर्ष उमेर समूहको जनसंख्या २ लाख १५ हजार १ सय २० जना छ । यो जिल्लामा ९० वर्ष माथिका ९ सय ८० जना छन् । काठमाडौं जिल्लामा मात्र ५ लाख ४२ हजार ८ सय ९२ परिवार बसोबास गर्छन् । जसमध्ये ३ लाख ६२ हजार १ सय ४७ परिवारको मूली पुरुष र १ लाख ८२ हजार ७ सय २० परिवारको घरमूली महिला रहेका छन् ।

काठमाडौंमा कुल विवाहितको संख्या १७ लाख ८८ हजार ६२ जना छ । जसमध्ये विवाहित पुरुषको संख्या ८ लाख ९८ हजार ३ सय ५२ र विवाहित महिलाको संख्या ८ लाख ८९ हजार ७ सय १० जना रहेको छ । यहाँ ४६ हजार ९६ विधवा र ९ हजार ७ सय ५५ विदुर रहेका छन् । १ हजार ३ सय ३८ जना पुरुष र २ हजार ८ सय ४४ जना महिलाले पारपाचुके गरेर बसेको तथ्यांकमा उल्लेख छ ।

यो जिल्लामा पाँच वर्षभन्दामाथि उमेरका ५२ हजार ९ सय ५२ जना पुरुष र १ लाख ४४ हजार ३ सय ९५ जना महिला गरी कुल १ लाख ९७ हजार ३ सय ४७ जनाले लेख्न र पढ्न सक्दैनन् । १ लाख ४९ हजार ८ सय ६ जना पुरुष र १ लाख ३४ हजार ५६ जना महिलाले प्राथमिक तहको मात्रै शिक्षा लिएका छन् ।

खाना पकाउनका लागि काठमाडौंका १० हजार २ सय ७५ परिवारले अहिले पनि दाउरा प्रयोग गर्ने गरेको देखिएको छ । त्यस्तै, ५ लाख २६ हजार ९ सय ३१ परिवारले खाना पकाउने ग्यास, ४ हजार ६ सय ९४ परिवारले बिजुली, ५ सय ६१ परिवारले बायो ग्यास, १ सय ५७ परिवारले मट्टितेल र २ सय ७४ परिवारले अन्य स्रोत प्रयोग गर्छन् । काठमाडौंका ५ सय ७५ परिवारले शौचालय सुविधा पाउन सकेका छैनन् भने १ हजार ३ सय ५ परिवारले सार्वजनिक शौचालय प्रयोग गर्छन् । काठमाडौं जिल्लामा १० वर्ष उमेर समूहभन्दा माथिका ३ लाख ४९ हजार २ सय ७४ जना पुरुष र ५ लाख ३ हजार २ सय ८१ जना महिला गरी ८ लाख ५२ हजार ५ सय ५५ जना कुनै पनि आर्थिक कार्यमा नजोडिएको राष्ट्रिय जनगणनाको तथ्यांकले उल्लेख गरेको छ ।

पछिल्लो एक वर्षमा कुनै पनि आर्थिक आर्जनको क्रियाकलापमा नजोडिएका व्यक्तिमध्ये ३ लाख ७६ हजार ९ सय ५४ जना विद्यार्थी, १ लाख ९८ हजार ६ सय ३० जना घरायसी काममा लागेका व्यक्ति, ६३ हजार १ सय ३ जना वृद्ध तथा १६ हजार ११ जना शारीरिक रूपमा अशक्त छन् । ५ लाख १२ हजार ४ सय २७ जना जागिरमा रहेको, ३२ हजार ३ सय ८८ जनाले अरूलाई जागिर दिइरहेको, २ लाख ८२ हजार ५ सय ५२ जनाले आफ्नो व्यवसाय सञ्चालन गरिरहेको र १ लाख ८ हजार १३ जनाले पारिपारिक व्यवसायमा सघाइरहेको उल्लेख गरिएको छ ।

१८ वर्षभन्दा मुनिका बालबालिकाको संख्या ५ लाख ८ हजार ३ सय ९९ जना रहेकोमा आमाबुबा दुवै अभिभावकसँग बस्नेको संख्या ४ लाख २ हजार १ सय ७४, आमासँग मात्रै बस्नेको संख्या ५५ हजार ३ सय ६९, बुबासँग मात्रै बस्नेको संख्या ७ हजार २ सय, बुबा र सौतेनी आमासँग बस्नेको संख्या ८ सय ७७, आमा र सौतेनी बुबासँग बस्नेको संख्या २ सय २८, अन्य नातेदारसँग बस्नेको संख्या २८ हजार ३ सय ४३ र रोजगारदाताले पालनपोषण गरिरहेकाको संख्या ९ सय ७१ जना रहेको छ ।

काठमाडौंमा २ लाख ५८ हजार १ सय ३८ आवासीय प्रयोजनका, २४ हजार ४ सय ७६ वटा व्यावसायिक तथा व्यापारिक प्रयोजनका, ३ हजार १ सय ७५ वटा सरकारी, ३ हजार १ सय २५ वटा शैक्षिक, ६ सय ६७ वटा स्वास्थ्य क्षेत्रका, ३ हजार ८ सय ९२ वटा उद्योग क्षेत्रका, ६ सय ६४ वटा बैंक तथा वित्तीय क्षेत्रका, ३ हजार २४ वटा होटल तथा लज, ४ हजार २ सय ७६ वटा भण्डारण तथा गोदाम रहेका भवन रहेका छन् ।